Tâm tình với Nghệ sĩ Ngọc Giàu

Tường An, thông tín viên RFA, Paris

 

Ngọc Giàu và Hương Thanh trong Hạng Võ
biệt Ngu Cơ RFA photo

Trong dịp đến Pháp để trình diễn tuồng “Dạ Cổ” tại Bảo tàng viện Guimée, quận 16 Paris, thông tín viên Tường An có dịp trò chuyện cùng nghệ sĩ Ngọc Giàu.
Bản Dạ cổ Hoài Lang của tác giả Cao văn Lầu sau 90 năm vẫn còn mượt mà ai oán qua giọng ca của nghệ sĩ Ngọc Giàu. Gần 60 năm gắn bó với sân khấu cải lương, Ngọc Giàu đã đóng hơn 100 tuồng cải lương, là một nghệ sĩ đa dạng, Ngọc Giàu diễn đủ vai từ đào thương, đào lẳng cho tới giả trai, vai hề và đều rất thành công. Năm 16 tuổi bà đã đoạt “huy chương vàng triển vọng” giải Thanh Tâm. Năm 1963, bà đoạt giải “Huy chương vàng xuất sắc” giải Thanh Tâm. Năm 1979, được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu Tú. Năm 1995, bà được trao Giải thưởng Mai Vàng lần thứ Nhất. Năm 2003 bà đoạt giải thưởng Diễn viên được yêu thích nhất trong Gala cười 2003. Năm 2012, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ Sĩ Nhân Dân.
Tường An: Xin chị Ngọc Giàu có thể cho biết cô bắt đầu vào cải lương lúc nào ?
Ngọc Giàu: Ngọc Giàu xin kính chào tất cả quý bà con cô bác, Ngọc Giàu rất là hân hạnh được đi qua bên đây hát cải lương. Xin cám ơn Đài. Ngọc Giàu đi hát cải lương với ông anh thứ ba từ lúc mới 9 tuổi thôi, đi một thời gian hết sức là lâu, bao nhiêu gian khổ, bao nhiêu cay đắng, bao nhiêu truân chuyên thì mới có được cái tên Ngọc Giàu như ngày hôm nay.
Tường An: Bắt đầu năm 9 tuổi, năm nay chị đã 67 tuổi, hơn 60 năm gắn liền với sân khấu, đó có phải là cái nghiệp của người nghệ sĩ, cái gì đã làm cho chị vẫn còn theo đuổi cải lương cho tới ngày hôm nay ? một bộ hình nghệ thuật mà hầu như giới thưởng thức đã ở tuổi quá trung niên ?
Ngọc Giàu: Cái này cái nghiệp là nghiệp dĩ, hẳn nhiên là cái nghiệp rồi. Nhưng mà nếu mình không có giọng ca hay, không có ơn trên cho mình giọng ca thiên phú, giọng ca hay thì mình cũng không theo cái nghiệp này được. Cho nên theo cái nghiệp này là mình phải có tất cả mọi thứ.  Kể như mình bước ra sân khấu, mình phải hát hay, mình phải ca hay và mình phải được bà con cô bác thương mình thì mình mới theo được chứ còn không thì mình cũng không theo được cái nghiệp này. Cải lương này là truyền thông cổ truyền của dân tộc, thành ra được hát cải lương, được theo cải lương, cải lương đã nuôi sống mình với tất cả gia đình cha mẹ mình, mà đây là cái cao quý nhất của cuộc đời người nghệ sĩ ở đất nước Việt Nam .
Tường An: Trong cuộc đời chìm nổi của đời nghệ sĩ  lúc nào là đỉnh điểm vinh quang nhất ?

Ngọc Giàu: Vinh quang là lúc năm 14 tuổi, lúc đó mình đã làm đào chánh rồi, qua tới 15 tuổi thì được tất cả các báo chí khen tặng Ngọc Giàu có một làn hơi “lụa trải, nhung căng” rồi sau đó bắt đầu qua năm 16 tuổi cái hạnh phúc nhất là Ngọc Giàu được cái giải Thanh Tâm, là lúc đó trẻ tuổi nhất, hồi đó là năm 1960.
Tường An: Cái gì đã tạo nên sự thành công của chị ? Và những trở ngại trên con đường nghệ thuật của chị, nếu có là gì ?

Nghệ sĩ Ngọc Giàu trả lời phỏng vấn RFA.
RFA photo

Ngọc Giàu: Trở ngại lắm, hồi xưa là phải thanh sắc vẹn toàn, có thanh mà phải có sắc nữa. Nếu ra mà ngoài sân khấu mà mình không được cái hào quang, Tổ cho mình cái duyên dáng rồi mình hát được cái vai để cho bà con thương mình, thì cái đó hết sức là khó. Nhưng Ngọc Giàu được cái đó, được cái giọng hát ơn trên trời cho thiên phú rồi được cái hào quang sân khấu tổ nghiệp cho và bà con thương, cái đó làm Ngọc Giàu mới đứng vững. Chứ hồi xưa là phải thanh và sắc mà Ngọc Giàu thì không có đẹp như những chị em khác nhưng mà được những cái hào quang của Mẹ cho.
Tường An: Chị cũng đã đi nước ngoải diễn xuất nhiều lần, nhất là ở Pháp. Sự thưởng thức của người Việt Nam trong nước và hải ngoại có khác nhau không chị?
Ngọc Giàu: Khán giả trong nước thì đối với mình là đã ok từ hồi xưa đến giờ rồi thì bây giờ hải ngoại đó, nhờ bà con thương mình, lâu lâu mới gặp mình được một lần, thành ra là đi ra ngoài sân khấu là bà con thương dữ lắm mà cất tiếng ca lên là bà con vỗ tay, thương dữ lắm.
Tường An: Chị định tiếp tục với sân khấu cải lương đến bao giờ ?
Ngọc Giàu: Đến bao giờ mình không còn diễn trên sân khấu nữa thì đành thôi phải chịu. Ngọc Giàu chỉ mong rằng khi nào Ngọc Giàu được đi qua bên Paris thì Ngọc Giàu được lòng thương yêu của khán giả. Khi nào mà khán giả nghe Ngọc Giàu hát ở đâu thì khán giả tới đó mua vé ủng hộ Ngọc Giàu thì Ngọc Giàu hết sức cám ơn chỉ mong gặp lại quý vị.
Hai đêm diễn ở Bảo tàng viên Guimée vừa qua rất thành công, rạp trên 300 người đều bán hết vé, đa số là người Pháp, ngoài ra, nghệ sĩ Ngọc Giàu còn trình diễn tại rạp Victor Hugo ở Bagneux và Trung tâm văn Hoá Pháp Việt thuộc quận 13 Paris cho khán giả Việt Nam. Xin mời quý thính giả thưởng thức một đoạn trong bài Hạng Võ biệt Ngu Cơ được trình diễn trong các xuất hát vừa qua.

-->Đọc tiếp...

Nghệ sĩ Ngọc Giàu : « Nghề nào cũng phải học tập suốt đời »

Lê Phước

Nghe  

Nghệ sĩ Ngọc Giàu và Lê Phước-Lê Phước/RFI

Hai tuần qua, nghệ sĩ Ngọc Giàu đã « đem chuông đi đánh xứ người » tại khu vực thủ đô Paris. Và cuối tuần rồi, cô đã có buổi giao lưu với công chúng ở Trung tâm văn hóa Việt Nam tại Pháp - quận 13 Paris. Cùng đi với nghệ sĩ Ngọc Giàu có nghệ sĩ Hương Thanh-ái nữ của cố danh ca Hữu Phước, và danh cầm cổ nhạc Thái An đến từ Việt Nam.

Buổi giao lưu đã thành công ngoài mong đợi, thu hút khá nhiều người Pháp muốn tìm hiểu về nghệ thuật cải lương. Nhân dịp này, nghệ sĩ Ngọc Giàu thố lộ chút tâm tư cùng với quý thính giả RFI Việt Ngữ.
Lê Phước : Xin chân thành cảm ơn cô đã tham gia chương trình. Trước tiên, xin cô có đôi lời cùng quý thính giả của RFI Việt Ngữ.
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Ngọc Giàu xin kính chào hết tất cả bà con cô bác thân thương của Ngọc Giàu. Xin kính chúc bà con sức khỏe và vạn sự như ý.
Lê Phước : Thưa cô, được biết cô bắt đầu lưu diễn ở Pháp vào năm 1984 với đoàn cải lương 2.84. Không biết từ đó đến nay cô đã lưu diễn ở Pháp được bao nhiêu lần ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Thật sự là Ngọc Giàu đã qua biểu diễn ở Pháp hồi năm 1969, rồi sau đó là năm 1984. Cách đây chừng bốn hay năm năm gì đó, Ngọc Giàu cũng đã diễn ở bên này. Nói thật, đi nhiều nước biểu diễn, nhưng Ngọc Giàu thích nhất là Pháp, vì ở đó Ngọc Giàu thấy rất ấm cúng, rất thân thương. Thành ra, lâu lâu mà không đi là Ngọc Giàu lại thấy nhớ Pháp và muốn qua Pháp diễn.
Lê Phước : Cô còn nhớ năm cô sang Pháp diễn vỡ Đời Cô Lựu là năm nào không ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Đó là năm 1984.
Lê Phước : Thưa cô, còn lần này cô biểu diễn những tiết mục gì ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Ngọc Giàu ca Dạ Cổ Hoài Lang của Bác Sáu Lầu. Sau đó đến lượt Hương Thanh. Kế tiếp, Ngọc Giàu và Hương Thanh ca bài vọng cổ Mẹ Vẫn Đợi Con Về. Cả hai hát trích đoạn cải lương Hạng Võ Biệt Ngu Cơ.
Lê Phước : Lần này cô thấy tình cảm của khán giả Paris đối với cải lương như thế nào ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Mình hát cho Tây xem không cũng không được, mà phải có người Việt Nam mình thì mới thấy tình cảm trọn vẹn trong lòng. Nhưng hai đêm diễn tại Viện bảo tàng Guimet thì rất xuất sắc, mọi người vô cùng thích thú.
Lê Phước : Cô là một trường hợp hi hữu của sân khấu cải lương với sự thành công trong nhiều loại vai khác nhau. Bí quyết nào đã dẫn đến sự thành công đó ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Đứng trên sân khấu là phải có cái hào quang sân khấu, có cái duyên sân khấu, và phải được bà con thương. Từ ca khóc bên cải lương mà chuyển qua hài cũng khó. Thật sự mà nói, tôi thấy rằng phải có một cái tên tuổi của mình để người ta chấp nhận. Chẳng hạn như khi Ngọc Giàu bước ra sân khấu nói một câu gì đó, dù không có duyên nhưng người ta thương được cái tên, thì người ta thấy Ngọc Giàu dễ thương quá, làm cái gì thấy cũng được.
Ngọc Giàu bắt đầu chuyển qua hài vào năm 1984. Năm đó, sang Pháp hát Đời Cô Lựu, vì không có ai đóng vai Cô người ở nên tôi nhận đóng. Đây là một nhân vật bưng nước chạy ra chạy vô nhưng không nói gì cả. Nhưng Ngọc Giàu đã đề nghị được nói cái gì đó, rồi làm dáng cái tay một chút, vì nhân vật kiểu này phải « tửng tửng » thì mới có duyên. Mấy anh chị em với lại đạo diễn mới để Ngọc Giàu làm thử. Đây là vai được bà con rất thích.
Lê Phước : Cô nhận định thế nào về thế hệ nghệ sĩ trẻ ngày nay ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Nghệ sĩ trẻ bây giờ ca hát rất tuyệt vời. Thế nhưng lúc này lại thiếu kịch bản hay và sân khấu. Không có kịch bản nên các em phải dựng lại tuồng cũ, mà dựng lại tuồng cũ thì người xem lại nhắc đến nghệ sĩ xưa. Rồi sân khấu cũng thiếu. Tôi rất buồn, vì mỗi khi muốn diễn cải lương cũng không biết diễn ở đâu.
Lê Phước : Cô có lời khuyên nào dành cho thế hệ nghệ sĩ trẻ ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Một cây làm chẳng nên non. Các em phải ráng chờ. Thứ nhất là phải có sân khấu, thứ nhì là phải có kịch bản tốt. Các em phải cố gắng, phải học tập, không được chủ quan. Nghề nào cũng vậy, phải học cả cuộc đời. Học cái hay của người khác mà không phải mất tiền tội gì không học. Tới bây giờ, khi nhận vai tuồng, dù chỉ hát một câu vọng cổ thôi, tôi cũng phải học, phải tập ca. Và một điều quan trọng là ca làm sao để khán giả biết mình đang muốn nói cái gì.
Lê Phước : Cách đây vài tháng, RFI Việt Ngữ có làm một tạp chí về cô, trong đó có nhận xét: “Đối với Ngọc Giàu, cuộc đời sân khấu và sân khấu cuộc đời là một”. Vậy không biết kinh nghiệm cuộc sống có tầm quan trọng thế nào đối với các vai diễn của cô ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Nếu viết như vậy thì quả thật là tôi rất hân hạnh và rất xúc động. Tôi đã gần 60 năm trong nghề. Nghề này phải trau dồi, trau chuốt. Từ xưa, tôi đã lặn lội trong các đoàn hát, ở miền Trung sáu tháng, khi trời mưa thì trở về miền Nam. Đó là cái mình lăn lóc với nghề. Bây giờ thì cũng khó cho mấy em vì mỗi thời mỗi khác. Bây giờ các em các em hát chỗ này xong phải tranh thủ hát chỗ khác kiếm tiền. Hồi trước thì không phải vậy.
Lê Phước : Thưa cô, người viết bài ca ghi dấu ấn nhiều nhất trong sự nghiệp của cô là soạn giả Viễn Châu ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Vậy thôi. Ngọc Giàu nói riêng và tất cả nghệ sĩ cải lương nói chung thành danh là nhờ Bác Viễn Châu.
Lê Phước : Cô có nhớ bài ca đầu tiên mà soạn giả Viễn Châu viết cho cô ?
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Đó là bài Áo tình đắp mộ người yêu lúc tôi mới 13 tuổi.
Lê Phước : Nói gì thì nói, nhưng hễ nhắc tới Ngọc Giàu là người ta nghĩ ngay đến Cô Bảy Cán Vá. Vậy cũng như một món quà đặc biệt dành cho thính giả RFI Việt Ngữ, xin cô ngâm lại hai câu thơ của nhân vật này, một cách ngâm mà “câu đầu ở Đà Lạt câu sau ở Cà Mau” : “Em ơi đừng ngoắt nghoéo ngoằn nghoèo, lấy anh thợ bạc vàng đeo đầy mình”.
Nghệ sĩ Ngọc Giàu : Vậy hả, lấy thợ bạc là có vàng đeo hả. Đeo vàng lá như đeo gông vào cần cổ, gông đeo rồi biết gỡ sao ra ...
Lê Phước : Một lần nữa xin cảm ơn cô đã tham gia chương trình. Xin chúc cô luôn mạnh khỏe để tiếp tục cống hiến cho nghề, và hơn hết là để dẫn dắt thế hệ nghệ sĩ trẻ tiếp tục nghề này.
Trong buổi giao lưu nói trên, xúc động trước tình cảm nồng nhiệt của công chúng, nghệ sĩ Ngọc Giàu đã ngẫu hứng ca bài vọng cổ « Thoại Ba Công Chúa » của soạn giả Viễn Châu. Ở cái tuổi gần 70, Ngọc Giàu đã cố gắng ca hết năm câu của bài vọng cổ này với tiếng đờn kìm của nhạc sĩ Thái An.
Trên sân khấu, khi nghệ sĩ ca, dàn đờn vọng cổ thường có 3 cây gọi là tam tuyệt, hoặc 4 cây gọi là tứ tuyệt, hay năm cây để hợp thành ngũ tuyệt. Thêm vào dàn đờn hùng hậu đó là hệ thống âm thanh hiện đại có độ lọc tiếng cao. Trong điều kiện đó, tiếng hát lời ca người nghệ sĩ được hỗ trợ rất nhiều.
Trở lại trường hợp nói trên của nghệ sĩ Ngọc Giàu và danh cầm Thái An, chỉ một cây đờn kìm và hệ thống âm thanh không đặc dụng cho ca hát, khán giả đã được dịp thưởng thức trọn vẹn tính chân phương của giọng ca Ngọc Giàu, qua đó càng hiểu hơn cái câu : « Gừng càng già càng cay ».
Ở tuổi gần thất thập cổ lai hi, giọng ca Ngọc Giàu không còn khỏe như trước kia, thế nhưng trong bài « Thoại Ba Công Chúa », Ngọc Giàu đã điều hơi một cách thần tình để không phải ráng hơi mà tiếng ca vẫn mùi mẫn với lối sắp chữ điêu luyện và bộ nhịp lão làng.
Tài năng đó đã khiến cho tên tuổi Ngọc Giàu không hề già cỗi với thời gian. Nhà nước Việt Nam cũng vừa vinh danh cô khi phong tặng Ngọc Giàu danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân, danh hiệu cao nhất trong hệ thống các danh hiệu dành cho người nghệ sĩ tại Việt Nam.
_____________

-->Đọc tiếp...

Ông Bầu Xuân và đoàn Dạ Lý Hương

Ngành Mai, thông tín viên RFA

Bìa đĩa cải lương Yêu Người Điên, soạn giả
Thiếu Lĩnh, đoàn cải lương Dạ Lý Hương.
Photo courtesy of trongtam78

Có những người mà trong cuộc đời họ không hề nghĩ đến nghề ca hát, cũng không hề đi coi cải lương, vậy mà về sau họ lại là những người có công lớn đối với cải lương, đóng góp một cách thiết thực cho bộ môn nghệ thuật sân khấu. Do tình thế đưa đẩy họ đứng ra làm bầu gánh cải lương, mà lại là đoàn hát lớn, danh tiếng lẫy lừng, và ông Bầu Xuân là một trong những nhân vật ấy.

Vượt qua khó khăn

Về tiểu sử của Bầu Xuân thì người ta được biết ông là người sinh trưởng ở Bình Trị Đông gần Chợ Lớn, thuở nhỏ học ở trường Phú Lâm, nhà nghèo vừa đi học vừa đội bánh bò đi bán. Rồi thì thời gian sau thân phụ ông kinh doanh dầu ở Chợ Lớn trở nên phát đạt nên đã gởi Bầu Xuân sang Hồng Kông học chữ Anh và chữ Trung Hoa đến hết trình độ trung học. Năm 24 tuổi (1958) Bầu Xuân trở về nước được cha cho theo tàu chở hàng buôn đường Sài Gòn, Nam Vang. Hai năm sau ông trở về Sài Gòn thành lập công ty xuất nhập cảng Nam Hiệp Công Thương ở đường Thái Lập Thành, sau dời về đường Nguyễn Công Trứ. Đồng thời ông cũng là nhà thầu xây dựng và chủ nhân hãng giấy Kiss Me.
Hãng thầu của Bầu Xuân có một nhà kho trên mảnh đất một mẫu ở Tham Lương, ngang hãng dệt Vinatexco. Lúc bấy giờ Bầu Hiếu của đoàn Hoa Thủy Tiên (gia đình vốn quen biết với Bầu Xuân) gặp nguy nan vì đoàn Hoa Thủy Tiên rã gánh tại Bà Quẹo. Bầu Hiếu năn nỉ Bầu Xuân cho anh chị em đoàn hát dọn vào nhà kho ở tạm. Bầu Xuân bằng lòng và còn cung cấp gạo, tiền để nghệ sĩ sống tạm qua ngày.
Mấy tháng sau, soạn giả Bạch Diệp, Minh Nguyên của đoàn gặp Bầu Xuân đề nghị ông bỏ ra số tiền lập lại đoàn hát, để anh chị em nghệ sĩ có dịp hành nghề sinh sống, tốt hơn là cứ nuôi mãi thì biết bao nhiêu tiền cho đủ. Bầu Xuân bằng lòng và bắt đầu làm bầu cải lương từ tháng 6 năm 1962. Trước tiên ông bỏ ra 300 ngàn đồng thành lập đoàn Hoa Mùa Xuân, khai trương vở “Tiếng Chuông Chùa Xá Lợi” của Bạch Diệp Minh Nguyên tại rạp Thuận Hóa, Sóc Trăng. Đoàn lưu diễn lần về Sài Gòn qua Vĩnh Long, Mỹ Tho đều thất bại, hết vốn 300 ngàn đồng. Bầu Xuân làm lại đoàn Hoa Mùa Xuân đợt mới với Tấn Tài, Như Ngọc diễn vở Lòng Mẹ của Thiếu Linh và rồi cũng thất bại luôn lần thứ nhì.
Lúc bấy giờ nơi công ty hãng thầu nhiều người phản ứng yêu cầu Bầu Xuân nghỉ không làm đoàn hát nữa, vì như thế ông mất nhiều thì giờ làm thiệt hại cho hãng thầu; hãy xem hai lần thất bại như là đánh bài thua một canh bạc thế thôi.
Về vấn đề này Bầu Xuân cảm thấy buồn và tự ái. Buồn vì cả đoàn hát anh chị em nghệ sĩ thất nghiệp đang kỳ vọng nơi ông. Tự ái vì ông là người hoạt động thành công nổi tiếng ở thương trường mà không làm thành công được một đoàn hát hay sao? Ông tâm sự với Tư Hiếu, phó giám đốc đoàn như vậy.

Đổi mới

Sau hai lần làm bầu cải lương đã có kinh nghiệm, Bầu Xuân có ý muốn đổi mới sân khấu cải lương nên đã mời nghệ sĩ Năm Châu, Bảy Nhiêu, Ba Vân, Thiếu Linh họp bàn, đi đến quyết định thành lập đoàn Dạ Lý Hương. Bàn cách xóa bỏ lề lối phong kiến lâu đời ở đoàn hát, người nghệ sĩ được tôn trọng đúng mức và không phải khúm núm đối với bầu. Tất cả thành viên đoàn hát đều ký hợp đồng với số tiền tùy theo tên tuổi của nghệ sĩ và sự thỏa thuận của đôi bên. Khi mãn hợp đồng được tặng luôn số tiền, còn bỏ đoàn ngang thì bồi thường đúng số tiền hợp đồng đã ký; bỏ ngang đêm hát phải bồi thường cả xuất hát.

Poster quảng cáo vở cải lương Nửa Đời Hương
Phấn với Nghệ sĩ Hữu Phước và Út Bạch Lan.

Bệnh nghỉ phải có giấy bác sĩ chứng nhận. Tập tuồng đến trễ phải phạt một cứ nước uống cho tất cả anh em. Biểu diễn cương ngoài kịch bản, cợt đùa lố bịch bị khán giả chê nghệ thuật của đoàn thì diễn viên phải đến bồi danh dự thương mại cho bảng hiệu. Về ăn ở thì đoàn hát lo hết cho nghệ sĩ. Mỗi đêm hễ mở màn hát là phát lương đủ chớ không có vấn đề phát phân nửa hoặc một phần tư lương, v.v... Tóm lại Bầu Xuân đã làm cuộc cách mạng sân khấu, và đó cũng là yếu tố đem lại sự thành công cho đoàn Dạ Lý Hương sau này.
Trên cơ sở đó đoàn Dạ Lý Hương của Bầu Xuân được thành lập với số vốn được bỏ ra ban đầu là 3 triệu đồng. Với một doanh nhân thành đạt như ông, số vốn lớn đó vẫn là “chuyện nhỏ”. Đoàn Dạ Lý Hương ra đời năm 1963 là một đại ban vững mạnh. Giám đốc là Bầu Xuân, phó giám đốc đoàn là ông Nguyễn Văn Hiếu, giám đốc nghệ thuật là nghệ sĩ Ba Vân, đài trưởng là đạo diễn Hoàng Việt. Soạn giả thường trực: Thiếu Linh, Hà Triều, Hoa Phượng. Coi như mãi đến lần thứ ba thành lập đoàn hát Bầu Xuân mới thành công và đoàn Dạ Lý Hương trở thành một trong năm đoàn loại A thời bấy giờ.
Năm 1964, Dạ Lý Hương cải tiến có mời thêm những nghệ sĩ về đoàn như Út Trà Ôn, Ngọc Bích, Hoàng Giang, Văn Chung, Bạch Tuyết, Hùng Cường. Sau này còn có Viễn Châu về làm soạn giả thường trực. Đoàn cho ra đời những kịch bản xã hội ăn khách như: Tuyết Tình Ca (ông cò Quận 9), Nỗi Buồn Con Gái, Thảm Kịch Tuổi Xanh, Trường Kịch 20 Năm, Lấy Chồng Xứ Lạ...
Đoàn Dạ Lý Hương oai trùm suốt thời gian gần 5 năm, thì bị cái Tết Mậu Thân, cải lương khủng hoảng, xuống dốc trầm trọng, nhiều đoàn hát rã gánh, đoàn nào còn sống cũng tình trạng ngất ngư, một đêm hát vài ba đêm nghỉ. Dĩ nhiên đoàn Dạ Lý Hương cũng không tránh khỏi tình trạng bấp bênh. Tuy vậy nhờ có vốn nhiều, đoàn cũng sống cầm chừng chớ không cho rã gánh.
Đến tháng 10 – 1974 đoàn Dạ Lý Hương diễn vở hát cuối cùng là “Người Thua Cuộc” của soạn giả Nguyên Thảo tại rạp Quốc Thanh có mặt nữ nghệ sĩ Thanh Nga. Đêm ấy đoàn có 300 khán giả đến xem, Thanh Nga từ chối không lãnh lương. Cô nói vì “khán giả chỉ có 300 người, khán giả ít lắm, nghệ sĩ lãnh lương kỳ quá”... Sau đó đoàn Dạ Lý Hương giải thể sau 12 năm hoạt động.
Sau 30 – 4 – 1975 ông Bầu Xuân thành lập trở lại đoàn Dạ Lý Hương (Tỉnh Sông Bé). Đến năm 1978, Bầu Xuân định dàn dựng vở “Kiều” trên sân khấu của ông và hỏi ý kiến nghệ sĩ Nguyễn Thành Châu. Năm Châu đã khuyên Bầu Xuân không nên dựng diễn vở “Kiều” vì sẽ gặp chuyện không may, ông nêu trường hợp đoàn Bạch Tuyết Hùng Cường diễn “Kiều” rồi liền sau đó đoàn hát này bi rã gánh. Bầu Xuân có vẻ không tin điều này. Sau này khi nghệ sĩ Năm Châu qua đời, giữa năm 1978, Bầu Xuân nhờ đạo diễn Hoàng Sa dựng vở “Kiều” diễn tại Miễu Quốc Công (Vĩnh Long) khán giả đầy rạp suốt một tuần lễ. Đến đêm chót tại đây, Bầu Xuân bị tai nạn phải đi học tập nơi xa suốt thời gian 3 năm 9 tháng.
Kỳ tới tôi sẽ nói tiếp chuyện của Bầu Xuân. Và bây giờ mời quí vị thưởng thức điệu đờn nhạc sĩ Lê Khiêm, Bà Tu, Út Tỵ cùng hoa tấu bài bản Tổ.

-->Đọc tiếp...

Lê Cát Trọng Lý : Người dọn đường cho một thứ âm nhạc dung dị

Đức Bình

Nghe   

Lê Cát Trọng Lý, DR

« Con chim nhỏ bên bờ hồ xanh ». Đó là biệt danh công chúng yêu âm nhạc tặng cho Lê Cát Trọng Lý. Nếu ai muốn tìm sự lộng lẫy của một ngôi sao, một dàn nhạc với cấu trúc âm thanh đồ sộ, một sân khấu tràn trề ánh sáng, hẳn họ sẽ tràn trề thất vọng. Bởi đó là những thứ mà Lý không thể thỏa mãn họ, nhưng Lý là thế, hồn nhiên, mộc mạc cả ngoài đời lẫn trên sân khấu.

Sự xuất hiện của Lê Cát Trọng Lý trong những năm gần đây khiến nhiều người có cảm giác đây là người dọn đường cho một khuynh hướng âm nhạc dung dị độc lập, không ồn ào nhưng gây ấn tượng mạnh, nhằm làm cân bằng lại thị hiếu, làm dịu bớt đi những căng thẳng đang diễn ra tại những cuộc thi âm nhạc đầy bon chen tai tiếng.
Dường như Lý chỉ muốn đưa âm nhạc trở về với bản chất nguyên thủy, như chính từ nơi Lý bước ra, không ồn ào náo nhiệt. Không muốn thay đổi bản ngã, không đem rao, đem bán, mà chỉ xem âm nhạc như cuộc phiêu lưu trải nghiệm thú vị, trên chặng đường định hình bản sắc của chính mình.
… Những ca khúc của Lê Cát Trọng Lý mang nhiều màu sắc triết lý, chiêm nghiệm về cuộc đời, về thân phận con người, về tình yêu, đến nỗi mà không ai nghĩ rằng, chúng lại được viết ra từ một cô gái mới ngoài đôi mươi, gầy gò, bé nhỏ, hồn nhiên…

-->Đọc tiếp...

Văn hóa cổ truyền : Làm sao để hấp dẫn công chúng ?

Trọng Thành

Nghe   

Hiện tượng trình diễn đồng ca quan họ bị nhiều chỉ trích tại
Việt Nam. Kỷ lục đồng ca với sự tham gia của hơn 3.500
 người, tháng 2/2012, tại hội Lim, Bắc Ninh (DR)

Năm 2013 được chọn làm năm văn hóa Pháp - Việt. Trong năm này, sẽ có nhiều chương trình giới thiệu các hoạt động văn hóa nghệ thuật cổ truyền Việt Nam tại Pháp. Trong bối cảnh các di sản nghệ thuật cổ được tôn vinh, cùng lúc với các hoạt động biểu diễn nghệ thuật mang màu sắc cố truyền có xu hướng lan rộng, có nhiều câu hỏi đặt ra là : Nghệ thuật như thế nào xứng đáng được coi là bảo lưu di sản ? Nên quảng bá các nghệ thuật truyền thống như thế nào với bạn bè quốc tế ? Và nếu có thể cách tân, thì cách tân như thế nào ?

Từ những năm gần đây, đặc biệt sau khi một số loại hình nghệ thuật cổ truyền Việt Nam như quan họ, nhã nhạc cung đình, cồng chiêng Tây Nguyên… được Unesco tôn vinh làm di sản phi vật thể của nhân loại, việc giới thiệu quảng bá với công chúng Pháp và công chúng phương Tây nói chung ngày càng được chú ý.
Tạp chí Cộng đồng của RFI tuần này đặc biệt giới thiệu với quý vị về văn hóa quan họ, như một ví dụ cho các cách nhìn khác nhau xung quanh vấn đề gìn giữ, phát huy và cách tân các di sản nghệ thuật cổ truyền. Quan họ là một di sản có ảnh hưởng sâu rộng trong xã hội Việt Nam, nhất là tại xứ Kinh Bắc, và được Unesco thừa nhận là di sản nhân loại năm 2009, tiếp theo nhã nhạc cung đình Huế và không gian cồng chiêng Tây Nguyên.
Trước hết, mời quý vị theo dõi phần phỏng vấn với nhà nghiên cứu dân tộc nhạc học Trần Quang Hải. Để quảng bá tốt các môn nghệ thuật cổ truyền Việt Nam, theo giáo sư Trần Quang Hải, cần phải giới thiệu những gì trung thực nhất với truyền thống.

-->Đọc tiếp...

Christophe, Thiên đường tìm lại nhân 50 năm sự nghiệp

Tuấn Thảo

Nghe       
Đối với hầu hết các ca sĩ Pháp thành danh vào những năm 1960, năm 2013 là thời điểm ăn mừng 50 năm sự nghiệp của họ. Đó là trường hợp của Enrico Macias và Serge Lama, mỗi người đều đã trình làng album ‘‘mới’’. Riêng về các thần tượng nhạc trẻ Pháp thập niên 60, 2013 là năm của các nữ ca sĩ Sheila và France Gall, phía nam có Adamo và Christophe.

Tất cả các gương mặt này đều đã dấn thân vào nghề ca hát vào năm 1963, tức là một năm sau Françoise Hardy và Sylvie Vartan. Trong trường hợp của Christophe, anh thật sự nổi danh vào năm 1965 nhờ tình khúc Aline. Bài hát đã phá kỷ lục số bán với hơn một triệu đĩa đơn chỉ riêng trong mùa hè năm ấy.
Nhưng Aline không phải là đĩa nhựa đầu tay của Christophe. Ca khúc đầu tiên mà anh đã ghi âm là nhạc phẩm Reviens Sophie (tạm dịch là Người yêu ơi, xin trở lại) Bài hát này đã được phát hành cách đây đúng nửa thế kỷ, cùng một năm với ca khúc đầu tay của Adamo (Sans toi ma mie), France Gall (Ne sois pas si bête) và Sheila (Jolie petite Sheila, phiên bản tiếng Pháp của bài Sweet Little Sheila của Tommy Roe).
Khác với các bạn đồng nghiệp, Christophe thú thật là anh không muốn ăn mừng 50 năm sự nghiệp ca hát, khi trả lời phỏng vấn truyền hình nhân ngày chủ nhật 27/01/2013 vừa qua. Chữ ăn mừng ở đây hiểu theo nghĩa thương mại, tức là các hãng đĩa tranh thủ thời cơ nhân sinh nhật năm chẵn để kinh doanh băng đĩa.
Ngược lại, Christophe muốn chia sẻ với khán giả, gặp gỡ giới hâm mộ, đã trung thành với anh từ nhiều thập niên qua. Có lẽ cũng vì thế mà anh sẽ mừng 50 năm sự nghiệp của mình trên sân khấu. Sau hai buổi biểu diễn cuối tháng giêng tại nhà hát Marigny ở Paris, anh sẽ lên đường lưu diễn cho đến cuối tháng ba.
Đợt trình diễn này mang tên là Intime Tour, hiểu theo nghĩa thân mật. Một mình trên sân khấu, Christophe sẽ hát lại những sáng tác ưng ý nhất của mình chứ không phải là những bài hát ăn khách nhất. Ca sĩ Pháp chọn lối hòa âm rất mộc, hát một mình với tiếng đệm của đàn piano, đàn ghi ta hay đàn phím điện tử.
Một cách để làm nổi bật cái tài soạn giai điệu rất lọt tai của anh (melody maker), trước khi có hai hiện tượng Michel Polnareff và Michel Berger trogn làng nhạc Pháp. Nhạc phẩm Adieu Jolie Candy mà Michel berger đã viết vào năm 1968, dưới một bút danh khác, một phần là do ảnh hưởng của tình khúc Aline.
Song song với đợt trình diễn tại Pháp đầu năm 2013, vào giữa tháng ba sắp tới, Christophe sẽ cho ra mắt tập nhạc mang tựa đề Paradis Retrouvé (có nghĩa là Thiên đường tìm lại). Album này tập hợp 13 ca khúc sáng tác trong giai đoạn mười năm từ 1972 đến 1982, nhưng chưa bao giờ được phổ biến trên băng đĩa hay qua các tour biểu diễn.
Đó cũng là giai đoạn hợp tác giữa Christophe với nhạc sĩ Jean Michel Jarre (con trai của Maurice Jarre), đều có hợp đồng ghi âm với hãng đĩa (Francis) Dreyfus. Hai ca khúc tiêu biểu của thời kỳ này là Les Mots Bleus (tạm dịch là Chữ xanh Mắt tình) và Les Paradis Perdus (Thiên đường đánh mất). Do vậy, album phát hành vào tháng ba năm 2013 mới có tựa là Thiên đường tìm lại (Paradis Retrouvé).
Bên cạnh đó, còn có việc tái bản các album trước của Christophe, các tập nhạc này điều chỉnh lại phần hòa âm và được phát hành với hình bìa gốc. Đây là dịp để nghe các bản nhạc phim hay là các bản nhạc demo ghi âm thử cho các ca sĩ khác, mà Christophe đã sáng tác với một bút danh khác hay với tên thật của mình là Daniel Bevilacqua.
Điều đó cho thấy nhiều khía cạnh khác nhau của một tài năng soạn nhạc, trong khi các hãng đĩa nhà khi cho phát hành đĩa đơn chỉ muốn nhấn mạnh trên một khía cạnh duy nhất : Christophe chỉ sáng tác nhạc tình và chuyên hát nhạc tình.
Trong những năm gần đây, Christophe đã chuyển hẳn sang dòng nhạc thử nghiệm, trong đó ca từ, giai điệu không còn nhất thiết là cốt lõi của bản nhạc, mà lại là cái thế giới âm thanh, không gian đầy tiếng động mà nhà sáng tác nỗ lực tìm tòi, gầy dựng.
Ngược dòng thời gian trở về năm 1977, thời mà tập nhạc Le Beau Bizarre của Christophe được giới phê bình xếp vào danh sách những album nhạc rock hay nhất mọi thời đại. Điều đó có nghĩa là Christophe đã hai lần chuyển hướng, nhưng trong tâm trí của công chúng, hình ảnh của anh chỉ được gắn liền với nhạc phẩm Aline.
Khi nghe kỹ lại các bản nhạc của Christophe, ta sẽ thấy là bản nhạc đầu tay của anh mang tựa đề Reviens Sophie, đậm chất blues và rock, mang nhiều ảnh hưởng của Robert Johnson và John Lee Hooker, hai nghệ sĩ nhạc blues mà anh hằng ngưỡng mộ. Nhưng do ca khúc này không thành công, cho nên sau đó các hãng đĩa chỉ tập trung khai thác các tình khúc ướt át lãng mạn của tác giả này. Điều đó phần nào giải thích vì sao ngòi bút của Christophe đã không được đánh giá đúng mức trong vòng nhiều thập niên liền.
Với thời gian năm tháng, Christophe để lại trong lòng người mến mộ hình ảnh của một dandy, một giọng ca đào hoa với phong cách lịch lãm. Ngoài những ca khúc lãng mạn tha thiết như Tay trong tay, Thú đau thương hay Đời là một câu chuyện tình, Christophe ngay từ đầu những năm 1970 đã viết ca khúc như thể đạo diễn dựng phim, những album concept thời đó xen kẻ những đoản khúc với những bài hát dài tới 9 phút.
Người khác có thể chỉ thích mạo hiểm trong trí tưởng tượng, phiêu lưu vào thế giới hình ảnh, còn Christophe chỉ thích làm lãng tử âm thanh, du ca đồng hành, ghi khắc chân dung trong ảo ảnh giấc mộng, vẽ lại dấu vết trong hành trình bất động.

-->Đọc tiếp...

Nhất Đại Tông Sư (The Grangmaster) của đạo diễn -Vương Gia Vệ (DR)

Tuấn Thảo

Nghe    


Mãi đến giữa tháng Tư 2013, bộ phim Nhất Đại Tông Sư (The Grandmaster) mới được cho ra mắt người xem ở Pháp. Còn ở Hoa Kỳ, khán giả có lẽ phải đợi sớm lắm là vào mùa thu mới được dịp xem phim này. Lần công chiếu bộ phim đầu tiên tại châu Âu là nhân đêm khai mạc liên hoan Berlin, khi đạo diễn Vương Gia Vệ được mời làm Chủ tịch ban giám khảo.

Vào tuần tới, trong khuôn khổ của liên hoan phim châu Á tại Deauville, diễn ra từ ngày 6 đến 10 tháng Ba năm 2013, đạo diễn Vương Gia Vệ là một trong những vị khách mời danh dự. Ban tổ chức liên hoan Deauville đã dành cho Vương Gia Vệ hai xuất chiếu phim quan trọng nhất vào những ngày cuối tuần để ông giới thiệu với khán giả bộ phim The Grandmaster.
Cuộn phim Nhất Đại Tông Sư kể lại cuộc đời và sự nghiệp của võ sư Diệp Vấn (do Lương Triều Vỹ thủ vai), người đã giúp cho môn phái Vịnh Xuân nổi tiếng sau này trong làng võ thuật. Một trong những đệ tử chân truyền của ông là ngôi sao Lý Tiểu Long, huyền thoại phim quyền cước võ thuật mà cho tới nay vẫn chưa ai có thể sánh bằng. Vịnh Xuân Quyền gồm ba chiêu thức cơ bản (Than, Bàng, Phục), triển khai thành 108 thế võ. Nhờ vào môn phái này mà võ sư Diệp Vấn lưu danh hậu thế.
Kim Lâu Bắc Quyền thỉnh giáo Nam Truyền
Trong phim, Diệp Vấn được cử làm người đại diện cho các tỉnh phương nam Trung Hoa để thi đấu với võ sư Cung Bảo Sơn, người sáng lập môn phái Bát Quái, lừng danh ở phương bắc theo truyền thống của Lưỡng Quản Quốc Thuật. Trước khi rửa tay gác kiếm và nhường ngôi vị lại cho đại đệ tử Mã Tam, võ sư Cung Bảo Sơn muốn ít nhất một lần dùng Bắc Quyền để thỉnh giáo Nam Truyền.
Màn tỷ thí giữa các anh hùng diễn ra tại Kim Lâu, hóa ra là đấu trí nhiều hơn là đấu võ, qua cái màn hai võ sư bẻ gẫy một chiếc bánh bột. Cung Bảo Sơn khâm phục Diệp Vấn tuổi trẻ mà tài cao, không những giỏi võ mà còn có tư chất, am tường triết lý tinh hoa võ học.
Thế nhưng, Cung Nhị (do Chương Tử Di thủ vai), con gái ruột của võ sư phương bắc không chịu thua. Bất chấp lời khuyên của thân phụ, cô gái trẻ đến tận Kim Lâu để thi đấu với Diệp Vấn. Bên tám lạng người nửa cân, Bát Quái Quyền linh hoạt uyển chuyển, mềm mại cương nhu, dùng Lục Thập Tứ Thủ để hoá giải các thế võ Vịnh Xuân Thính Kiều. Thoạt nhìn thì không bên nào thắng, nhưng thật ra cô gái đã lấn luớt chàng trai. Cũng từ lúc gặp mặt này, mà Cung Nhị ngã lòng yêu Diệp Vấn.
Hai người hẹn gặp lại nhau, người thư qua kẻ thư lại, chữ ân tình chờ đợi hồi âm. Nhưng rốt cuộc, Diệp Vấn sẽ chẳng bao giờ có cơ hội lên tận Phật Sơn ở phương bắc. Giao tranh bùng nổ, xung đột đẫm máu, sau thời kỳ quân đội Nhật hoàng xâm chiếm Trung Hoa, lại đến nội chiến giữa hai phe Tưởng Giới Thạch và Mao Trạch Đông.
Lục Thập Tứ Thủ, Vịnh Xuân Thính Kiều
Hầu hết các nhân sĩ trí thức Trung Hoa thời bấy giờ đều tham gia kháng chiến chống Nhật, tiêu biểu qua nhân vật Nhất Tuyến Thiên (do Trương Chấn thủ vai). Nhưng bên cạnh đó, cũng có những kẻ hợp tác với quân Nhật, điển hình là Mã Tam. Mã Tam là đệ tử của môn phái Bát Quái, sinh lòng phản phúc, sát hại chưởng môn Cung Bảo Sơn. Làm phận con, Cung Nhị buộc phải tròn chữ hiếu, cô thề nguyện sẽ không bao giờ lấy chồng để giữ nguyên họ Cung, và chỉ sống để hạ gục Mã Tam, báo thù cho thân phụ.
Về phía gia đình Diệp Vấn, chiến tranh xung đột làm cho họ Diệp tan gia bại sản, từ chỗ giàu có ba đời rốt cuộc lại đành trắng tay. Dù vậy, Diệp Vấn nhất quyết trung thành với quy tắc con nhà võ, ông đưa vợ con sang Hồng Kông (Hương Cảng) làm lại cuộc đời, sống qua ngày nhờ nghề dạy võ từ đầu những năm 1950 trở đi. Diệp Vấn qua đời vào năm 1972, gần hai thập niên sau cái chết của Cung Nhị.
Bộ phim Nhất Đại Tông Sư có thể nói là dự án đầy tham vọng nhất của Vương Gia Vệ. Đạo diễn Hồng Kông đã mất hơn mười năm trời để hoàn tất một tác phẩm đầy mồ hôi và nước mắt. Theo lời kể của chính đạo diễn, thì ông đã từ lâu có ý tưởng thực hiện một bộ phim về võ sư Diệp Vấn. Vào năm 1996, trong lúc quay bộ phim Happy Together (Hạnh phúc bên nhau – tựa tiếng Hoa là Xuân Quang Xạ Tiết) với hai diễn viên Trương Quốc Vinh và Lương Triều Vỹ, tại thủ đô Achentina, thì ông tình cờ thấy chân dung của Lý Tiểu Long trên các sạp báo. Khi tìm hiểu thêm, Vương Gia Vệ mới biết rằng Lý Tiểu Long là đệ tử chân truyền của võ sư Diệp Vấn.
Sau hơn hai năm đọc sách và tham khảo tư liệu, Vương Gia Vệ bắt đầu giai đoạn tiền kỳ của bộ phim, đến tận những nơi mà ông muốn đặt ống kính, lựa chọn cảnh quay, với tiêu chí hàng đầu là thông qua hình tượng của Diệp Vấn nói lên được phẩm chất mà bất cứ bậc thầy võ thuật nào cũng cần phải có. Trong làng võ, người càng có tiếng tăm lại càng phải tu tâm, tích đức. Thầy giỏi không chỉ là dạy võ, mà còn phải biết rèn luyện nhân cách cho đệ tử nối nghiệp. Về điểm này thì Cung Bảo Sơn, tuy là chưởng môn phái lớn nhưng do không khéo chọn người kế thừa nên mới để xẩy ra hậu họa.
Phim Nhất Đại Tông Sư không đơn thuần là phim võ thuật mà còn luận bàn đến số phận của anh hùng giữa thời binh đao loạn lạc, nói về triết lý cuộc sống của từng nhân vật, họ chân chính với bản thân, họ trung thành với nguyên tắc dù phải trải qua bao khó khăn thời khắc : Cung Nhị không tự dối mình, Diệp Vấn thà chết đói, chẻ dụng cụ tập võ để lấy gỗ sưởi ấm còn hơn là ăn gạo Nhật.
Tác phẩm của Vương Gia Vệ đầy tham vọng vì đan xen ít nhất là bốn tầng lớp khác nhau. Đạo diễn Hồng Kông dùng những câu chuyện cá nhân để nói lên tính phổ quát : thành danh không bằng thành nhân, ông lồng ghép tiểu sử vào đại sự, chuyện nhà với chuyện nước, dựa theo phương châm thời thế tạo anh hùng. Vương Gia Vệ diễn đạt rất thành công vế thứ nhất, nhưng vế thứ nhì lại còn nhiều điều bất cập.
Thời kháng chiến chống Nhật chỉ được nói thoáng qua, với những cảnh phim như Diệp Vấn bồng con bên khung cửa sổ, bên ngoài vang ầm tiếng bom đạn. Nhân vật Mã Tam trắc trở phản phúc, nối giáo cho giặc khi thông đồng với quân đội Nhật Bản. Còn nhân vật Nhất Tuyến Thiên thì lại tham gia kháng chiến bằng cách ám sát các sĩ quan Nhật. Nhưng trong cả hai trường hợp hung tinh và anh hùng sinh từ thời cuộc chỉ ở dạng gợi ý, cho nên hạn chế rất nhiều cái bối cảnh lịch sử thời Trung Hoa Dân Quốc.
Nhất ước ký đỉnh, Vạn sơn vô trở
Đan xen vào đó, còn có mối tình giữa Cung Nhị và Diệp Vấn, cộng thêm câu chuyện báo thù cha. Ở cuối phim, Cung Nhị bị trọng thương sau khi đánh gục Mã Tam ở bến nhà ga, vì muốn trả thù cho thân phụ mà phải hy sinh hạnh phúc cá nhân. Mối tình giữa Cung Nhị và Diệp Vấn là chuyện tình đơn phương. Yêu trong lòng nhưng không bao giờ thổ lộ nói ra, đến khi nói ra thì đã quá muộn. Tình cảm mà Diệp Vấn dành cho Cung Nhị dường như chỉ dừng lại ở sự quý mến.
Nhất ước ký đỉnh, Vạn sơn vô trở. Một khi đã thề ước thì ngàn ngọn núi cũng không thể cản đường. Diệp Vấn hứa gặp lại Cung Nhị nhưng rốt cuộc lại không đến. Có lẽ vì vậy cho nên khi gặp mặt nhau lần cuối ở Đại Nam, Cung Nhị đem trả lại một chiếc nút áo mà Diệp Vấn đã từng tặng cho cô làm kỷ vật. Câu chuyện tình giữa Cung Nhị và Diệp Vấn làm cho ta liên tưởng đến mối tình đơn phương giữa Dương Tử Quỳnh và Châu Nhuận Phát trong bộ phim Ngọa Hổ Tàng Long, nhưng lối quay của Vương Gia Vệ không làm cho người xem cảm động đến bật khóc như cách thể hiện của đạo diễn Lý An.
Về ngôn ngữ hình ảnh, có thể nói là đạo diễn Vương Gia Vệ thuộc vào hàng bậc thầy. Màu sắc tuyệt đẹp, định sáng kỹ lưỡng, cận ảnh hoàn hảo, toàn cảnh trau chuốt. Vương Gia Vệ dùng nhiều thủ pháp quay gần và quay chậm để làm nổi bật các thế võ do Viên Hòa Bình (Yuen Woo Ping) chỉ đạo.
Các thế võ ở đây rất quan trọng vì mỗi động tác thể hiện cho nguồn gốc và ý nghĩa từng môn phái võ học Trung Hoa : Ngoài Vịnh Xuân và Bát Quái, còn có các môn phái khác như Hình Ý, Thông Bối, Bảo Chùy, Yên Thanh, Bát Cực … Trong những đoạn này, Vương Gia Vệ dùng thủ pháp tỉnh lược để thu gọn rút ngắn các thế võ, tránh lặp đi lặp lại mà vẫn nói lên được tinh hoa võ học.
Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất của Vương Gia Vệ là sự hạn chế về mặt thời gian. Phim Nhất Đại Tông Sư gồm đến ba tuyến truyện, dựa theo ba nhân vật Diệp Vấn, Cung Nhị và Nhất Tuyến Thiên. Phim không tuân theo trình tự thời gian nhất định mà lại có nhiều đoạn flashback, ngược dòng ký ức, cho nên có nhiều chỗ hơi khó hiểu. Trong nửa phần đầu, phim có nhịp điệu lôi cuốn, nhưng trong nửa phần sau, tức là đến khi nhân vật Nhất Tuyến Thiên xuất hiện, nhịp phim lại trở nên khập khà khập khiễng.
Cung Nhị và Nhất Tuyến Thiên tình cờ gặp nhau trong chuyến xe lửa. Nhất Tuyến Thiên bị truy lùng sau khi ám sát sĩ quan Nhật, nhờ sự che chở của Cung Nhị mà anh không bị lộ tẩy. Nhưng sau đó, họ chẳng bao giờ gặp lại nhau, tình huống và bối cảnh do chỉ nói thoáng qua cho nên có vẻ khiên cưỡng : một cách hơi gượng ép, đạo diễn Vương Gia Vệ đã không đạt khi gắn chiếc toa cuối cùng vào đầu tàu xe lửa.
Tham vọng sâu rộng lỡ nhịp mênh mông
Dù có tài quay phim cách mấy, nhưng Vương Gia Vệ vẫn bị hạn chế bởi thời lượng tác phẩm. Dự án Nhất Đại Tông Sư đầy tham vọng, đòi hỏi hơn 10 năm đầu tư công sức, trong đó có gần bốn năm dành cho việc quay phim và làm phân hậu kỳ. Vương Gia Vệ chẳng những tham vọng mà còn tham lam. Thời lượng hình ảnh thu vào ống kính rất cao, cho nên đến khi dựng phim ông buộc phải cắt bỏ nhiều đoạn.
Từ bốn tiếng đồng hồ trong phần dựng phim ban đầu ông rút ngắn lại chỉ còn khoảng hơn hai tiếng. Phiên bản Anh Mỹ sắp được cho ra mắt, lại càng ngắn hơn khoảng 10 phút nữa so với phiên bản công chiếu ở Hoa Lục, hồi trung tuần tháng Giêng năm 2013.
Trước những ràng buộc về thời lượng, khiến ông phải cắt xén nhiều đoạn phim, thủ pháp tỉnh lược của Vương Gia Vệ có nhiều chỗ bị phản tác dụng, trở nên hơi khó hiểu. Tinh hoa của thế giới võ thuật theo cách nhìn của nhà đạo diễn Hồng Kông là một biển hồ mênh mông sâu rộng, nơi mà mỗi nhân vật là một châu lục hẳn hoi.
Võ nghệ dù có cao cũng không cao thấu trời, tư chất có thâm sâu cũng không sâu hơn đất : nếu như Vương Gia Vệ đã tạo được bề sâu và bề dày cho các nhân vật, thì ngược lại đạo diễn này như thể bơi lạc vào trong bể lớn, ông không bắt được nhịp cầu nối liền các châu lục để hội tụ tất cả các nhân vật chính thành một khối liền kết với nhau.
Chính cũng vì những điểm bất cập đó, mà đạo diễn Vương Gia Vệ không đáp ứng được hết tất cả các tham vọng bản thân, chưa thoả mãn đầy đủ sự trông chờ của người xem, dù là dễ tính. Nhất Đại Tông Sư là một tác phẩm khá, công phu nhưng chưa phải là tuyệt đỉnh thượng thừa, chiêu thức cao tay nhưng chưa đến mức độc nhất vô nhị.

-->Đọc tiếp...